PERÝFERÝK ARTER HASTALIÐI

Kalpten aort damarýna gönderilen oksijenlendirilmiþ temiz kan atardamarlar ile doku ve organlara ulaþtýrýlýr. Periferik arter hastalýðýnda damar sertliði yani ateroskleroz’a baðlý olarak týkanýklýk geliþmektedir. Damar duvarlarýnda kolestrol ve kalsiyumdan oluþan plak (kireçlenme) oluþur. Yaþ ilerledikçe plak damar lümenini daraltýr. Sonunda, kol ve bacak atardamarlarýnda kan akýþýný azaltarak kaslar için gerekli oksijen miktarý azalýr ve bu hastalarda yürüme esnasýnda belirli mesafeden sonra aðrý oluþur.

Periferik atardamar hastalýðý 70 yaþ veya daha büyük 3 kiþiden birinde geliþmektedir. Sigara kullananlarda, tansiyon ve þeker hastalýðý olanlarda hastalýða yakalanma oraný artmaktadýr. Ateroskleroz vücutta bütün atardamarlarý tutmasý nedeniyle birlikte kalp veya beyne giden atardamarlarda da hastalýk geliþebilmektedir. Bu nedenle bu hastalar için yalnýzca ayak kaybetme riski deðil, kalp krizi ve felç riski olma olasýlýðý da bulunmaktadýr.

 

Belirtiler

En sýk erken belirti, belirli mesafeden sonra aðrýya baðlý aralýklý topallamadýr. Aðrý kalça, uyluk, diz, bacak, ayak veya üst ekstremite de yani kollarda oluþabilir. Her 50 veya 100 metre yürüme esnasýnda bacaklarda rahatsýzlýk veya aðrý geliþir ve dinlendikten sonra kaybolur. Bu olay Kladikasyo olarak adlandýrýlmakatadýr.

Aktivite ile bacakta gerginlik, aðýrlýk, kramp veya halsizlik hissedilebilir. Yokuþ yukarý veya merdiven çýkmakla aðrý daha hýzlý geliþebilmektedir. Zamanla, daha kýsa yürüme mesafelerinde aðrý geliþir ve bunun sonucu olarak kritik bacak iskemisi geliþmektedir. Bu hastalarda dokulara yeterli oksijen ulaþamadýðý için istirahatte bile aðrý geliþir. Ayakta veya parmaklarda ülsere yara geliþebilir. 

Ülserler kuru, gri veya siyah yaralar olarak baþlar ve sonunda gangren oluþur.

Erkeklerde ereksiyon problem yapabilir.

 

Periferik arter hastalýðý (PAH) nedenleri

Ateroskleroz (damar sertliði) periferik arter hastalýðýna sebep olur. Erkeklerin kadýnlara göre daha fazla yakalanmakta olup 50 yaþýndan sonra riski artmaktadýr.

Damar sertliðinde diðer risk faktörleri þunlardýr:

• Sigara içme

• Diyabet

• Yüksek kan basýncý

• Yüksek kolesterol veya trigliserit

• Obesite (ideal kilonun %30 artýþý)

• Hareketsizlik (sedanter yaþam)

• Aile de periferik arter hastalýðý, kalp hastalýðý veya inme öyküsü

• Yüksek düzeyde homosistein (doku oluþturmaya ve korumaya yardýmcý olan bir proteindir).

 

Periferik arter hastalýðýnda teþhis için kullanýlan testler

Öncelikle genel saðlýk, týbbi geçmiþ ve belirtiler deðerlendirilir. Muayene yapýlýr ve bacak ýsýsý, rengi ve nabýzlar deðerlendirilir. Ante brakiyal indeks adlandýrdýðýmýz Koldan ve bacaktan tansiyon ölçülerek karþýlaþtýrýlýr. Normalde ayak bileðinden ölçülen tansiyon kola eþit veya yüksektir. Bacak basýncý/ koldan ölçülen basýnca bölünerek çýkan sonuç düþükþe ileri tetkik’e karar verilir.

• Ýleri tetkik olarak öncelikle Doppler ultrason yapýlýr: yüksek frekanslý ses dalgalarý kullanýlarak kan akýmý ölçmekte ve kan damarlarýnýn yapýsýný deðerlendirmektedir.

• Doppler ultrasonda ciddi darlýk bulgusu saptanan hastalarda daha ileri tetkik olarak gold standart (olmazsa olmaz) anjiyografi önerilir.

• Anjiografi olarak Bilgisayarlý tomografi, MR ve Kateter anjiografi tetkikleridir.

 

Yaþam tarzý deðiþikliði

Sigara kullnýmýndan vazgeçilmesi, tansiyon ve þekerin kontrol altýnda tutulmasý gerekmektedir. Ayrýca hastalarýn Akdeniz mutfaðý tarzýnda beslenmelidir ve düzenli egzersiz yapmalýdýrlar. Bu hastalarda ideal egzersiz haftada en az üç gün 30 dakikalýk yürüyüþlerdir. Düzenli týbbi kontroller yaptýrýlmalýdýr.

 

Ýlaç tedavisi

Tedavi kolesterol düþürücü (statinler) ve damar geniþletici ilaçlarý içermektedirebilir. Ayrýca damarlarda pýhtý riskini en aza indirmek için aspirin veya benzeri ilaçlar kullanýlabilir. Ýlaç tedavisinin yeterli olamayacaðý ciddi olgularda anjioplast/stent veya cerrahi tedavi uygulanmaktadýr.

Anjioplasti/Stent

Bu iþlem açýk cerrahi ile karþýlaþtýrýldýðýnda, daha az invazif olarak kabul edilir. Bu büyük arterlerdeki týkanýklýklar için etkili yöntemdir. Anjiyoplasti, kol veya kasýktan bir artardamar üzerinden kateter yerleþtirilir. Kateter içerisinden darlýk bölgesine balon gönderilir. Bu bölgede birkaç kez þiþirilir ve söndürülerek damar geniþletilir. Bu geniþliði muhafaza etmek için stent denen küçük metal kafes tüp yerleþtirilir.

Stent damar içerisinde kalýcýdýr. Bu iþlemden sonra bacaklara daha fazla kan gitmesi saðlanmaktadýr.

 

Aterektomi

Kol veya kasýktan bir artardamar üzerinden aterektomi cihazýyla girip pýhtýyý-plaðý traþlayarak dýþarý çýkarýlmasýdýr.

 

Cerrahi tedavi

Bypass ameliyatý ile bir bacak damarlarýnýn daralmýþ veya týkanmýþ bölümünün ilerisine bir baþka damar ile kan akýmý saðlanýr. Bu iþlem için küçük çaplý damarlarda bacaktan çýkartýlan toplardamarlar tercih edilir. Büyük çaplý damarlarda ise Greft adlandýrdýðýmýz suni damarlar kullanýlmaktadýr.

 

Endarterektomi

Bu yöntemde atardamardaki týkalý bölgenin üzerine kesi yapýlarak buradaki plagýn çýkartýlarak akýmýn düzeltilmesi saðlanýr.

Uzvun kesilmesi (Amputasyon)

Amputasyon son baþvurulacak bir tedavi yöntemidir. Bu yöntem gangren geliþen bölüme uygulanmaktadýr.

www.drerhanhafiz.com

---

•