2020'ye en çok sigara içilen 40'ýncý ülke olarak giren Türkiye'de hedef tütünsüz yaþam

2008 yýlýnda çýkan tütünle mücadele yasasýndan sonra Türkiye'de tütünsüz yaþam yolunda büyük yol kat edildiðini, dünya genelinde tütünle mücadele konusunda baþarýlý olan ülkeler arasýnda Türkiye'nin ilk sýralarda yer aldýðýný belirten Tekirdað Namýk Kemal Üniversitesi Týp Fakültesi Aile Hekimliði Ana Bilim Dalý Baþkaný ve Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlýk Derneði (TAHUD) Baþkan Yardýmcýsý Prof. Dr. Dilek Toprak, yeni yýlýn yeni umutlar ve baþlangýçlarla birlikte sigarayý ve diðer tütün ürünlerinin kullanýmlarýný býrakmak için çok uygun bir zaman olduðunu vurguladý.

Dünya Saðlýk Örgütü (DSÖ) verilerine göre dünya genelinde tütün kullanan kiþi sayýsý 2000 yýlýnda 1 milyar 397 milyon iken, 2018'de bu sayý 60 milyon gerileyerek 1 milyar 337 milyona düþtü. Ancak sigara, pasif içiciler dahil her yýl 7 milyon insanýn ölümüne neden olmaya devam ediyor. Ayný veriler ýþýðýnda Türkiye en çok sigara içilen ülkeler arasýnda 40. sýrada yerini alýyor.
 
Yeni yýlda sigarayý sen de býrakabilirsin
Herkes için “yeni yýl, yeni umutlar” diyen Prof. Dr. Dilek Toprak: “Yeni umutlarýn, yeni güzel dileklerin arasýna bir de sigarayý býrakmak gibi saðlýðýmýz için çok önemli bir hedef koyalým, bunun için cesaretimiz kýrýlmasýn. Hem kendi isteðimizle hem de profesyonel destek alarak yepyeni bir yýla güzel bir adým atalým. Yeni yýla yeni umutlarla ve daha saðlýklý olarak girebilmek için cesaretli olunmalý. Hedef koyarak, profesyonel bir yardým alarak sen de býrakabilirsin diyoruz.”
 
Sigarayý býrakmayý öteledikçe saðlýða zarar da artýyor

Tekirdað Namýk Kemal Üniversitesi Týp Fakültesi Aile Hekimliði Ana Bilim Dalý Baþkaný ve Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlýk Derneði (TAHUD) Baþkan Yardýmcýsý Prof. Dr. Dilek Toprak sigaranýn zararlarý hakkýnda þunlarý söyledi: “Sigaranýn zararlarý kümülatif dediðimiz biçimde birikerek, artarak gider. Bu nedenle sigara ve tütün mamulleri kullaným zamaný ne kadar uzarsa, kiþiye verdiði zarar da o kadar artýyor. Çünkü sigara akciðerler ve solunum yollarýyla sýnýrlý kalmayýp tüm sistemimizde aklýnýza gelebilecek tüm organlarýmýza zarar veren bir maddedir. Sigarayý býrakmayý ötelemekle tamamen zararlý geçen süreyi de artýrmýþ oluyoruz. Bu süre ne kadar uzarsa sigaranýn verdiði zarar ve beraberinde de kanser yapýcý etkisi o kadar artar. Bu nedenle býrakma süresi önemli. Beraberinde çevreye verdiðimiz zararý da dikkate almamýz lazým.”

Tütün kullanýmý son yýllarda adölesanlarda ve kadýnlarda artýþ gösterdi
Sigaranýn ve tütün kullanýmýnýn adölesanlarda, yani ergenlerde çok önemli bir sorun olduðunu; kadýnlarda yayýlmasýnýn en önemli sebebinin ekonomik özgürlük ve çalýþma hayatý olduðunu belirten Prof. Dr. Dilek Toprak þöyle konuþtu: “Ülkemizde sigara kadar nargile de saðlýðý tehdit eden önemli bir sorundur. Geleneksel Türk içeceði gibi gösterilerek, süslemeler ve aromalar ile, özellikle adölesanlar için daha cazip hale getirilen nargileye dikkat etmemiz gerekiyor. Üzerine dikkat çekmeyecek þekilde “zararlýdýr” yazýlarak gençlere yönelik mekanlarda sunulan nargile sigara, tütün ve diðer tütün ürünlerinden daha masum gösteriliyor. Adölesanlar için büyük bir tehlike olan nargilenin sigaraya eþdeðer hatta daha fazla zarara sahip olduðunun gençlere ve ailelere öðretilmesi gerekiyor. Nargile ayný aðýzlýðýn kullanýlmasý durumunda enfeksiyon yönünden de birçok tehlike barýndýrýyor. Bir diðer masum  görünen tehlike ise elektronik sigara kullanýmý. Elektronik sigaranýn da sigara kadar zararlý olduðunu bilmek gerekiyor. Sigaradan elektronik sigaraya geçmek; sigaradan kurtulmada bir adým olarak kabul edilmiyor. Onun için nargile ve elektronik sigarayý, sigaradan bir kurtuluþ olarak görmemek ve çevrede bu þekilde algý yaratmamak gerekir. Benzer þekilde pipo, puro gibi tütün mamullerinin de zararlarýný  artýk hepimiz biliyoruz. Gençlerimizi tüm bunlardan korumak ve onlarý bilgilendirmek gerekiyor.”

Toplumdaki her bireyin adölesanlarý/ergenleri sigara içmeye özendirmeyecek davranýþlarda bulunmasý son derece önemli
Anne baba sigara içerse çocuðun da sigara içme riski çok fazladýr. Adölesanýn idol olarak seçtiði bir sanatçý veya sporcunun elinde sigarayla görüntüleri onun için özendirici olabilir. Bu gibi davranýþlardan uzak durmak gerekiyor. Reklamlarda kullanýlan temalar, mekanlar, mankenler, arkadaki fonlar, fotoðraflar bilinçaltýna mesaj ilettiði için dikkatli kullanýlmalýdýr.
Son yýllarda sigara içmeyi sýnýrlandýran yasalar, hem eriþkinlerde hem de adölesanlarda  sigarasýz yaþamýn baþarýsýný artýrdý. Sigaraya baþlamada en riskli yaþlar adölesan dönemidir. Bu nedenle okullarda da sigara ve tütün ürünleriyle mücadele konusunda programlar, eðitici seminerler ve konferanslar düzenlenmeli. Ergen bireyin sigara içmesi durumunda ailelerin cezalandýrma ya da suçlama gibi yanlýþ yöntemlere baþvurmasý daha olumsuz sonuçlar doðurabilir. Bunun yerine profesyonel yardým alýnmasý, gencin sigarayý býrakmaya cesaretlendirilmesi ve bu konuda kendisinin yanýnda olunduðunun hissettirilmesi gerekir. Adölesan döneminin hassas bir dönem olduðu unutulmadan empati yöntemiyle doðru yaklaþým sergilenmelidir.“

Profesyonel yardýmla tekrarlamalar olmadan da sigarayý býrakmak mümkün
Yapýlan çalýþmalar ýþýðýnda kiþinin tek baþýna da sigarayý býrakabileceðini söyleyen Prof. Dr. Dilek Toprak: “Profesyonel yardým alýnarak daha az zararla, daha kolay, daha uzun vadeli ve daha az nüks ihtimali ile bireylerin sigaradan kurtulmasýný istiyoruz. Bunun için kullandýðýmýz 3 temel yöntemimiz var: birinci yöntemimiz “davranýþ terapisi”, ikincisi “farmakoterapi”, üçüncüsü de çok sýk tercih ettiðimiz, ilk iki seçeneðin birlikte uygulandýðý “kombine terapi”; yani hem davranýþsal hem de medikal tedavinin birlikte olmasýdýr. Davranýþsal terapilerde hastaya sigarayý býrakma döneminde yaþayabileceði sýkýntýlarla nasýl baþ etmesi gerektiðini, içme ataklarý geldiðinde neler yapmasý gerektiðini anlatýyoruz. Bir diðer yöntemse farmakoterapi yani ilaç desteði ile sigarayý býrakmak. Bununla ilgili kullandýðýmýz oldukça baþarýlý bir ilaç profilimiz olduðunu söyleyebiliriz. Herkese uygun, standart bir tedavinin varlýðý söz konusu deðildir. Gerekli muayene ve tetkiklerle, kiþinin baðýmlýlýk düzeyi, yaþý, mesleði, ek hastalýklarý ve pek çok þey dikkate alýnarak kiþiye özel tedavi belirlenir. Ýyi bir hekim-hasta iþbirliði ve uygun tedavi yöntemi ile baþarý þansý yüksektir.
 
Sigarayý býrakýrken kiþinin en büyük destekçisi yakýn çevresi olmalý
Prof. Dr. Dilek Toprak, sigarayý býrakma aþamasýnda olan kiþilerin yakýnlarýna þu tavsiyeleri verdi: “Hasta ile mutabýk kaldýðýmýz sigara býrakma  gününden itibaren kendisine sigarayý hatýrlatan her þeyi etrafýndan kaldýrmasýný söylüyoruz. Bu konuda ailenin ve çevrenin çok önemli etkisi var. Aile kül tablasýndan sigara paketine ve izmarit görüntülerine kadar hiçbir þeyin ortada kalmamasý için hastaya destek olmalý. Kiþinin ailesinde veya arkadaþ çevresinde içenler varsa sigarayý býrakmak isteyen kiþinin yanýnda içmemesi gerekir. Ayrýca kiþinin kararýndan dolayý sözel olarak da desteklenmesi, “seni cesaretin ve iraden için kutluyoruz” gibi sözler ile cesaretlendirilmesi gerekir. Baþka bir faktör olarak, eþler birlikte içiyorsa her ikisinin birlikte tedaviye gelmesinin daha motivasyon artýrýcý olduðunu düþünüyoruz. Çünkü birinin içip diðerinin içmemesi baþarý þansýný biraz düþürüyor. Bu nedenle eþ, dost, arkadaþ ve akrabalardan destek bekliyoruz. Bir baþka beklentimizse “bir günden bir þey olmaz, pazartesi deðil de salý günü býrakýrsýn” gibi öteleyici ifadeler tedavinin seyri için çok büyük bir risk. Çünkü sigara býrakýldýðýnda bir nefes dahi içilmemesi gerektiðini vurguluyoruz.”
 
Sigarayý býrakma sürecindeki kiþilerde nikotin eksikliðine baðlý olarak birkaç hafta huzursuzluk, çabuk sinirlenme, konsantrasyon düþüklüðü, uyku problemleri olabileceðini vurgulayan Prof. Dr. Toprak: “Bu dönemde kiþiye anlayýþlý davranmak ve ona destek olmak çok önemli. Onun için, sadece hekime deðil býrakmak isteyen kiþinin çevresine düþen görev, sigarayý býrakmaya karar veren bireye destek olmaktýr. Býrakmak isteyen kiþiler de “Bir nefesten bir þey olmaz” diyerek boþ vermemeli, kendisi ve çevresini düþünerek kararlýlýðýný devam ettirmelidir. Sigaradan kurtulma kararýný aldýktan sonra yapýlacak ilk þey, doðru yerden yardým istemektir. Bu konuda en güvenilir merkezler ise Saðlýk Bakanlýðý kontrolünde açýlan Sigara Býrakma Poliklinikleridir. Bu polikliniklere ‘Alo 171' hattýndan ya da polikliniðin baðlý olduðu merkezin numarasýndan kolayca ulaþýlabilir ve randevu alýnabilir.”

---