TÜBERKÜLOZ (VEREM) HASTALIÐI

Tüberküloz binlerce yýldýr varolduðu bilinen bir mikropla oluþmaktadýr; bu mikrobun adý: Mycobacterium tuberculosis’dir. Dünyanýn bütün uluslarýndan insanlarda, zengin-yoksul, genç-yaþlý herkeste hastalýk yapabilir.

Tüberküloz, en çok akciðerlerde olmak üzere bütün organlarda hastalýk yapabilir. Organlara zarar verir. Tedavisiz býrakýlýrsa ya da kötü tedavi edilirse öldürücü olabilir.

Tedavi ile tümüyle þifa saðlanabilir. Erken ve uygun tedavi baþlanýr, yeterli süre tedavi edilirse hastalar yüzde yüz iyileþtirilir. Ýyileþme kalýcýdýr, þifa saðlar.

TEDAVÝ ÝLE HASTALARDA YÜZDE YÜZ ÞÝFA SAÐLANABÝLÝR.

 

DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDÝR?

Bütün kýtalarda, bütün ülkelerde tüberküloz vardýr. Günümüzde hala tek mikrobun yaptýðý en çok öldüren bulaþýcý hastalýktýr. Yýlda 8,4 milyon insan bu hastalýða yakalanýrken 2 milyonu ölmektedir. Dünyadaki bütün hastalýklarýn yüzde 2,5’unu ve önlenebilir ölümlerin yüzde 26’sýný oluþturmaktadýr. Dünya Saðlýk Örgütü, verem hastalýðý için “Acil Durum” ilan etmiþtir. Dünyada verem hastalarýnýn sayýsý yýllar içinde artýþ göstermektedir.

Dünyada tüberküloz en çok Güney-Doðu Asya ve Sahra Güneyi Afrika’da bulunmaktadýr. Her yýl Hindistan’da 1,8 milyon, Çin’de 1,3 milyon, Endonezya’da 590 bin, Nijerya’da 327 bin, Bangladeþ’te 306 bin yeni hasta ortaya çýkmaktadýr. Toplam 22 ülkede, dünyadaki tüberküloz hastalarýnýn yüzde 80’i bulunmaktadýr.

Tüberkülozun kontrolü için çabalarýný zayýflatan ülkelerde hastalýk artýþ göstermektedir. AIDS hastalýðý da veremi artýrmýþtýr. Eski Sovyetler Birliði ülkelerindeki artýþ bu iki nedenle olmaktadýr. Sanayileþmiþ ülkelerde 1980’li yýllarda hastalýðýn artýþý bu iki nedene ve göçlere baðlýdýr.

TÜRKÝYE’DE TÜBERKÜLOZUN DURUMU NEDÝR?

Ülkemizde tüberküloz hastalýðý, bu yüzyýlýn ilk yarýsýnda çok büyük bir salgýn yapmýþtý. Bir numaralý ölüm nedeni idi. 1940’lý yýllarda her yýl bin kiþiden 2-3’ü verem nedeniyle ölüyordu. Özellikle yirminci yüzyýlýn üçüncü çeyreðinde yürütülen yoðun verem savaþý çabalarý sonucunda durum deðiþmiþtir. Tüberküloz artýk önemli bir ölüm nedeni deðildir.

Türkiye’de   10 milyon ile 20 milyon arasý bir nüfusun enfekte olduðu, yani vücutlarýnda henüz hastalýk oluþturmamýþ verem mikrobunun olduðu hesaplanmaktadýr. Bu insanlarýn yüzde beþ-yüzde onu yaþamlarýnýn bir döneminde verem hastasý olacaklardýr.

Verem savaþý dispanserlerinde kayýtlý hasta sayýlarý 1999 yýlýnda 22.088 iken 2000 yýlýnda 18.038’dir. Kayýtlý hastalar dýþýnda, SSK, özel hekim ve hastanelerde de tedavi edilen bazý hastalarýn olduðunu biliyoruz. Türkiye’de yýlda yaklaþýk 25-30 bin tüberküloz hastasýnýn ortaya çýktýðýný tahmin edebiliriz. Bu hasta sayýlarýnýn nüfusa oraný, sanayileþmiþ ülkelerde yüzbinde 20 ve altýnda, Asya ve Afrika ülkelerinin çoðunda yüzbinde 100’den hatta 200’den fazladýr. Ülkemizde ise yüzbinde 30-40 arasýndadýr.

Düzensiz ve hatalý tedaviler yüzünden ilaçlara dirençli veremli hasta sayýlarýnýn ülkemizde yüksek oluþu önemli bir sorunumuzdur.

 

TÜBERKÜLOZ NASIL BULAÞIR?

Tüberküloz mikrobunun kaynaðý, tedavi görmemiþ, aktif akciðer ve gýrtlak (larinks) veremi olan hastalardýr. Öksürmek, hapþýrmak, konuþmak ile mikroplar çevre havaya saçýlýr. Saðlýklý kiþiler bu mikroplarý nefesleriyle alýr ve enfekte olurlar.

Sokakta, dolmuþta, lokantada öksüren birisinden verem mikrobu alma olasýlýðý çok düþüktür. Bulaþma için genellikle verem hastasý bir kiþi ile uzun süre birlikte yaþamak gereklidir. En çok hastanýn aile bireyleri ve yakýn çalýþma arkadaþlarýna bulaþma olur. Tedavi ile bulaþma hýzla sona erer.

Çatal, kaþýk, tabak, bardak, giysi gibi nesnelerle bulaþma olmaz.

 TÜBERKÜLOZ, HAVA YOLUYLA BULAÞIR.

“TÜBERKÜLOZ ENFEKSÝYONU” NEDÝR?

Tüberküloz mikrobu vücuda girdikten sonra aylarca-yýllarca hastalýk yapmadan kalabilir. Bu dönemde vücut tarafýndan oluþturulan savunma yanýtlarý, mikroplarý aktif olmayan bir þekilde tutarlar. Buna tüberküloz enfeksiyonu ya da kiþinin enfekte olmasý diyoruz.

Kiþi, kendisinin enfekte olduðunu genellikle bilmez. Tüberkülin (PPD) ile cilt testi yapýlýrsa pozitif olur; bu yolla enfekte olduðu anlaþýlýr. Bu dönemde mikroplar bir anlamda hapsedilmiþlerdir.

TÜBERKÜLOZ ENFEKSÝYONU, CÝLT TESTÝ ÝLE ANLAÞILIR.

 

TÜBERKÜLOZ HASTALIÐI NEDÝR?

 

         Vücuttaki tüberküloz mikroplarý aktif hale gelirse hastalýk yaparlar. Hastalýk ciddidir. Tedavi edilmediði sürece, tuttuðu organda ya da organlarda hasar yapar, bu hasar giderek artar ve öldürücü olabilir.

 Tüberküloz hastalýðý, en çok akciðerleri tutar. Hastalýðýn tuttuðu diðer organlar, lenf bezleri, akciðer zarlarý, kemikler, böbrekler, beyin zarlarýdýr. Vücudun hemen bütün organlarýnda hastalýk yapabilir. Hastalanan organlarda aðýr bir iltihap olur, erimeler görülebilir. Organlarýn çalýþmasý bozulur.

 Mikroplarýn vücuda girdikten sonra hastalýk yapma süresi farklýlýklar gösterir. Vücut direnci düþükse, hýzla hastalýk geliþebilir. Ya da yýllar sonra hastalýk geliþebilir. Mikrop alýp enfekte olanlardan ancak yüzde onu yaþamlarý boyunca hastalanýrlar.

 Hastalýðýn geliþmesine yol açan vücut direncini kýrýcý hastalýklar ve etkenler vardýr. AIDS hastalýðý bu bakýmdan vücut direncini en çok kýran hastalýktýr. Bu nedenle, AIDS ve tüberküloz birbirlerine en büyük desteði veren iki beladýr. Hastalýðýn geliþmesine yol açan diðer direnç kýrýcýlar, þeker hastalýðý, böbrek hastalýðý, bazý kanserler, ilaç ve alkol baðýmlýlýðý, sigara, madenci hastalýðý ve diðer bazý ciddi hastalýklardýr.

VÜCUT DÝRENCÝNÝN ZAYIFLAMASI, MÝKROPLARIN ÇOÐALMASINA VE HASTALIÐA YOL AÇAR.

 

TÜBERKÜLOZ TANISI NASIL KONULUR?

 Tüberküloz tanýsý, balgamda verem mikrobunun gösterilmesi ile konulur.

Hastanýn yakýnmalarý ve akciðer film bulgularý ile hastalýktan þüphelenilir. Hastalarda þu yakýnmalar olabilir:

• iki haftadan uzun süren öksürük,
• ateþ, gece terlemesi,
• göðüs aðrýlarý,
• iþtahsýzlýk,
• zayýflama (kilo kaybý), çocuklarda kilo alamama da olabilir.
• halsizlik
• kan tükürme

 

Yakýnmalar genellikle hafif baþlar ve yavaþ ilerler. Bu nedenle, birçok hasta doktora baþvurmakta gecikir. Bazýlarý da sigara ya da baþka bir nedene baðlar yakýnmalarýný. Doktora baþvuru gecikince, hastalýk akciðerleri ya da tutulan diðer organlarý tahrip eder. Yanlýþ teþhis ve yanlýþ tedaviler de hastalýðýn ilerlemesine neden olur; ayný zamanda çevresine mikrop saçmayý sürdürmesine yol açar. Özellikle öksürük ve diðer yakýnmalarý olan hastalarýn gecikmeden verem savaþý dispanseri ya da göðüs hastalýklarý uzmanýna baþvurmalarý gerekir.

Hastanýn yakýnmalarý ve akciðer film bulgularý hastalýktan þüphelenmeyi saðlar. Þüphelenilen hastalarda kesin tüberküloz tanýsý mikroskopta basilin gösterilmesi ve besiyerinde basilin üretilmesi ile konulur. Hastadan alýnan balgam ya da nadiren diðer örnekler bu amaçla laborutavarda incelenir ve taný kesinleþtirilir. Verem savaþý dispanserlerinde taný iþlemleri, tedavi, ilaçlar ve takip ücretsizdir.

TÜBERKÜLOZ TANISI, BALGAMDA VEREM MÝKROBUNUN GÖSTERÝLMESÝ ÝLE KONULUR.

 

TÜBERKÜLOZ NASIL TEDAVÝ EDÝLÝR?

 

            Tüberkülozun tedavisinde çok güçlü ilaçlar vardýr. Bu ilaçlarý, ülkemizde Verem Savaþý Dispanserleri ücretsiz verir. Mikroplarý etkili bir þekilde öldürmek için tedavide dört ilaç kullanýlmaktadýr. Verem mikrobu, diðer mikroplara göre çok daha yavaþ çoðaldýðýndan, ilaçlarý çok daha uzun süre kullanmak gerekir. Tedavi süresi altý aydýr. Bazý özel durumlarda ilaçlarý kullanma süresini doktorunuz uzatabilir.

 

         Ýstirahat, özel beslenme, iklim ve sýkýntý-stres gibi unsurlarýn tüberküloz tedavisinde çok önemli olmadýðý gösterilmiþtir. Verem ilaçlarý bulunana kadar bu saydýðýmýz uygulamalar yapýlýyordu, fakat hastalarýn yarýdan çoðu ölüyordu. Ýlaçlar bulunduktan sonra, verem ölümleri son derece azalmýþtýr, hastalarýn neredeyse hepsi baþarýyla tedavi edilebilmektedir.

Hastayý iyileþtiren tedavi hastanýn saðlýðý yanýnda toplum saðlýðý açýsýndan da son derece önemlidir. Bulaþýcý bir hastalýk olan veremle savaþýn en önemli yöntemidir. Bu nedenle, tedavinin düzenli sürdürülmesi ve tamamlanmasý zorunludur.

---

•