HEMÞÝRELERÝN HUKUKÝ VE CEZAÝ SORUMLULUÐU

Hemþirelik Uygulamalarý nedeni ile açýlan ceza davalarýnýn büyük çoðunluðu kasten iþlenen suçlar deðil, tedbirsizlik, dikkatsizlik, ihmalkarlýk, mesleki deneyimsizlik sonucu iþlenen taksirli suçlardýr. Bu nedenledir ki, hemþirelerin meslek içi eðitim kalitesinin artýrýlmasý ve hemþirelerin eylemlerinin muhtemel hukuki ve cezai sonuçlarý hakkýnda bilgilendirilmesi, hemþireyi koruyacaðý gibi, insan saðlýðýnýn korunmasýna da katkýda bulunacaktýr. Hemþirelerin, yasal sorumluluklarýný, yasa, tüzük ve yönetmelikleri bilmeleri, kendilerini korumak için fayda saðlayacaktýr. 

Hemþirelik Kanununda yapýlan deðiþiklikler ile hemþireliðin baðýmsýz rollerinin, zamanla desteklendiði ve bu baðlamda sorumluluklarýnýn artýrýldýðý görülür. Hemþirelik Kanunu 4. Maddesinde, önceden hekimin verdiði tetkik ve tedavilerin yapýlmasý hemþirelerin esas görevini oluþtururken, artýk bunun yanýnda hastanýn bakýmý ve bu bakýmýn yapýlmasýnda hemþirelik giriþimi ve tanýlama sürecinde belirlenen bakýmýn planlanmasý ve denetlenmesi hemþirelerin baðýmsýz rolleri arasýnda yer almýþtýr . Böylece hemþireler, kendi giriþimleri ile karþýlanabilecek saðlýk ihtiyaçlarýný planlamak ve yürütmekle yükümlü hale gelmiþtir. Önceden hemþirelerin kendilerine ait böyle bir deðerlendirme yapma ve planlama görevleri bulunmazken, hemþirelik saðlýk alanýnýn diðer profesyonel meslek üyeleri arasýnda özellikle hekimler karþýsýnda ayrý ve baðýmsýz bir yere oturmuþtur. Bir hemþire hekim yardýmcýsý deðil, ayný zamanda kendi baðýmsýz görevleri olan profesyonel bir meslek sahibidir.

Bir hemþirenin görevini ifa ederken, neden olduðu zararýn tazmininin gerekip gerekmediðinin belirlenmesinde temel kýstas, gerçekleþtirilen görevde hemþirenin baðýmsýz rolünün olup olmadýðýnýn tespitidir. Hemþirelik Kanunu madde 4’de hemþirenin baðýmsýz rolleri olduðu gibi, hekime baðlý olarak yapmasý gereken görevleri de vardýr. Bunun için hemþirelerin hekime baðlý olarak ya da ondan baðýmsýz olarak yapabilecekleri iþlerin belirlenmesi; hukuki sorumluluklarýnýn, zararýn kim veya kimler tarafýndan karþýlanacaðýnýn ve kimin ceza sorumluluðu taþýyacaðýnýn belirlenmesini saðlar.

 

Yargýya Ýntikal Etmiþ Hemþirelikle Ýlgili Durumlar

1-Hekim Orderlarýna Uymama ile Ýlgili Durumlar: Hemþirelerin tedaviyi uygulamaktan doðrudan sorumlu olmalarý nedeniyle hekim istemlerini uygularken, uygun prosedürlere göre yazýlýp yazýlmadýðýný kontrol etmelidir. Ýstem açýk ve anlaþýlýr þekilde yazýlmýþ mý, hekim imza ve kaþesi mevcut mu, saat ve tarihi, uygulanacak doz net bir þekilde ifade edilmiþ mi kontrol edilmeli, uygunsuz istemler hekime bildirilip düzeltilmeden tahmin ile uygulanmamalýdýr. Sözlü istem ilk 24 saatte mutlaka yazýlý hale getirilmeli ve hemþire gözlemine tarih, saat ve istemi yapan doktorun adý ve soyadý yazýlmalýdýr. Ýstemlerin yapýldýðýna dair hemþirelerin kullandýðý formlara, uygun ve okunaklý þekilde tarih, saat, yapýlýþ þekli ve hemþirenin adý soyadý yazýlarak kayýt edilmelidir

2-Ýlaç Uygulama  ve Yanlýþ Ýlaç ve Yanlýþ Doz Hatalarý:Ýlaç hatalarý, ilaçlarýn hazýrlanmasý, dozunun hesaplanmasý ve uygulanmasý sýrasýnda ortaya çýkmaktadýr. Hemþirenin tecrübesiz ve bilgisiz olmasý ya da bir þey olmaz düþüncesi ile hareket etmesi, bu hatalarýn oluþmasýna neden olmaktadýr. Kadýn doðum hemþireliðinde gebe hastalarýn her ilacý kullanamamasý ve doz hesaplamalarýnýn da özellikle dikkat gerektirmesi, bu alanda çalýþan hemþirelerin sorumluluðunu daha da artýrmaktadýr. Özellikle Doðum Acil servisine enjeksiyon için baþvuran hastalarýn, ilacýn uygulanmasý konusunda ýsrarcý hatta kavgacý olmalarý, ilacýn reçetesini unutma yada sürekli yaptýrdýðý için hemþirenin reçeteyi sorgulamamasý gibi durumlarda ilacý uygulamasý halinde, meydana gelen zararýn tanziminde hemþire sorumlu olmalýdýr.

3-Hatalý ya da Uygunsuz Malzeme Kullanýmý ; Hemþireler, bulunduklarý serviste kullanýlan malzemelerin tam, eksiksiz ve çalýþýr durumda olmasýný saðlamalý, ayrýca günlük kontrolleri yaparak eksikleri gidermelidir.

4-Hastanýn Vücudunda Cisim Unutulmasý ve Malzeme Sayýmý Hatalarý :Ameliyat esnasýnda hastanýn içinde yabancý cisim unutulmasý sýk karþýlaþýlan hatalardan biridir. Kadýn Doðum hastalarýnda kanama kontrolü yada var olan kanamanýn durdurulmasý için ameliyat yada müdahale sonrasý koyulan tamponlar unutulabilmektedir. Bunun önlenmesi için çalýþan hemþirenin bütün kullanýlan malzemelerin kaydýnýn doðru ve eksiksiz bir þekilde tutmasý gerekir

5-Hastanýn Takibinin Yetersiz Olmasý: Yetersiz takip nedeni ile meydana gelen hatalarý önlemek için, doktor tarafýndan istenen izlem sýklýðý açýk ve net bir þekilde belirtilmiþ olmalýdýr, Hekim istemine uygun bir þekilde takibi yapýlmalý ve kayýt altýna alýnmalýdýr. Kayýtta tüm izlenen bulgular tam ve eksiksiz olarak, saat ve tarih belirtilerek yazýlmalýdýr. Örneðin doðum eylemi baþlamýþ bir hastanýn rahim kasýlmalarýnýn, bebeðin kalp atýþlarý ve hareketlerinin NST ile takibi doktorun istemine binaen yapýlmalý, deðiþiklikler ve önemli durumlar derhal doktora bildirilmeli

6-Hastanýn Düþmesi:

Hastanelerde düþme sonucu yaralanmalar çok sýk olarak yaþanmakta ve buna baðlý olarak yargýya intikal eden olaylar meydana gelmektedir. Hastanýn beden ve akýl saðlýðýndaki deðiþimler, ortamýn yabancý olmasý, engelli olma, yaþlýlýk, vücut bütünlüðünün bozulmasý, hastanýn ameliyat olmasý ve anestezi almasý ve hamile olan hastalarda vücut aðýrlýk merkezinin deðiþmesine baðlý motor refleklerde yavaþlama gibi nedenler düþme riskini artýrmaktadýr. Hastanýn ameliyat sonrasý yardýmsýz kalkmaya çalýþmasý, akýl saðlýðýndaki bozukluklar, epilepsi yada senkop geçirilmesi baþlýca düþme nedenleri arasýndadýr

7-Kan Transfüzyon Hatalarý : Bütün hemþireler uzmanlýklarý ya da çalýþtýklarý alanlar ne olursa olsun kan transfüzyonu gerektiren durumlarla karþýlaþmaktadýr. Son derece dikkat gerektiren ve riskli bir tedavi olan kan transfüzyonu, bilgili olmayý ve dikkatli çalýþmayý gerektiren bir uygulamadýr. Verilecek kan gurubunun hastanýnki ile ayný olmasý ve verilme sýrasýnda hastanýn yakýndan takibi çok önemlidir. Çünkü kan gurubu ayný olsa dahi alerjik semptomlar oluþmasý muhtemeldir. Bu nedenle saðlýk ekibinden iki kiþinin kontrolü ile verilmesi gerekir. Hastanýn takibinin yakýndan ve dikkatli yapýlmasý ve en önemlisi ise kayýtlarýnýn eksiksiz ve düzgün tutulmasý hemþireleri hukuki olarak oluþabilecek sorumluluk gerektiren durumlardan korur. Ýlimizde meydana gelen bir doðum hastasýna yanlýþ kan uygulanmasýnda mahkeme TCK 257 ye göre hemþireye ceza vermiþtir.

8-Enfeksiyonu Önleyici Uygulamalara Dikkat Etmeme : Enfeksiyonu önleyici uygulamalar; asepsi kurallarýna dikkat etme, el yýkama, enfeksiyon þüphesi olan hastalarýn izole edilmesi, yatak takýmlarýnýn ve hastane ortam temizliðinin kurallara uygun þekilde yaptýrýlmasý, uygunsuzluklarýn tespiti ve bildirilmesi, hastalara enfeksiyondan korunma eðitimlerinin verilmesi sayýlabilir. Kadýn doðum hemþireleri ayný zamanda annenin ve bebeðin bakýmýný da üstlendiklerinden bu kurallarýn titizlikle yerine getirilmesi gerekir. Hasta ile temastan önce ve sonra mutlaka eller yýkanmalýdýr. Yýkama talimatýna uygun yýkanmasý da mikroorganizmalarýn uzaklaþtýrýlmasý açýsýndan önemlidir.

9-Adli Vaka Bildirimi Hatalarý :Adli vakalarýn hastane polisi ve idareye zamanýnda bildirilmesi çok önemlidir. Özellikle Doðum Acil de çalýþan hemþireler tecavüz ve kadýna þiddet eylemleri ile sýk karþýlaþmaktadýrlar. Ayrýca resmi nikahý olmayan çocuk anneler toplumuzda çok fazla görülmektedir. Bunlarýn ilgili makama yazýlý olarak bildiriminin yapýlmasý gerekir.Son günlerde Ýstanbul Küçükçekmece’de Kamu Hastanesinde yaþanan 18 yaþ altý gebeliklerin bildirilmemem suçu buna örnektir.

10-Çocuðun Soybaðýný Deðiþtirme: Türk Ceza Kanunu doðrudan kadýn doðum hemþiresini ilgilendiren bir suç tipi düzenlemiþtir. TCK 231. Madde “(1) Bir çocuðun soybaðýný deðiþtiren veya gizleyen kiþi, bir yýldan üç yýla kadar hapis cezasý ile cezalandýrýlýr.(2) Özen yükümlülüðüne aykýrý davranarak, saðlýk kurumundaki bir çocuðun baþka bir çocukla karýþmasýna neden olan kiþi, bir yýla kadar hapis cezasý ile cezalandýrýlýr.” hükmünü içermektedir. Bu bizim bebek karýþtýrma dediðimiz suçtur.

---

•