Türk Tabipleri Birliði (TTB) Hukuk Bürosu tarafýndan hazýrlanan bilgi notu

30.10.2018 Tarihinde 6 Milletvekili imzasý ile Adalet ve Kalkýnma Partisi TBMM Grup Baþkanlýðý tarafýndan TBMM Baþkanlýðý’na 43 Maddeden oluþan bir kanun teklifi verilmiþtir.

Hekim ve diðer saðlýk meslek örgütlerinden gizli hazýrlanan taslaðýn TBMM Baþkanlýðýna verilmesi ile birlikte hekimlik ve saðlýk ortamýný yakýndan ilgilendiren maddelere iliþkin Türk Tabipleri Birliði Hukuk Bürosu tarafýndan konu baþlýklarýna göre sýnýflandýrýlmýþ bilgi notu aþaðýdadýr.

 

1) Saðlýkta Þiddete Ýliþkin 24. Madde:

Saðlýkta þiddetin çözümü için teklif edilen 24. maddede, saðlýk personeline yönelik kasten suç iþleyen kiþilerin polis tarafýndan yakalanacaðý, savcýlýða sevk edileceði, müþteki, maðdur veya tanýk olanlarýn ifadelerinin iþyerinde alýnacaðý belirtilmektedir

Teklifte yer alan düzenleme, sorunun özüne yani suçun önlenmesine yönelik bir içeriðe sahip deðildir. Esasen zaten kolluðun ve Cumhuriyet Savcýlýðýnýn Ceza Yargýlamasý ve Güvenlik Mevzuatý hükümleri uyarýnca yapmasý gereken görevleri ikinci bir kez 3359 sayýlý Saðlýk Hizmetleri Temel Kanunun 12. Maddesine ek paragraf olarak konmaktadýr. Bu nedenle içi boþ, çözüm getirme yetisinden yoksun bir tekliftir.

2014 yýlýnda da benzeri bir düzenleme yapýlmýþ, kasten yaralama suçu tutuklama nedeni varsayýlan suçlardan sayýlmýþ[1],özel saðlýk kurum ve kuruluþlarýnda görev yapan personel, bu görevleriyle baðlantýlý olarak kendilerine karþý iþlenen suçlar bakýmýndan kamu görevlisi sayýlmýþtýr.

Türk Tabipleri Birliði o zaman da bu ve benzeri düzenlemelerin saðlýkta þiddeti önlemeye elveriþli ve yeterli olmadýðýný, hekimlerin, saðlýk çalýþanlarýnýn saðlýðýnýn ve canlarýnýn korunmasý, saðlýk hakkýnýn güvence altýna alýnmasý için Meclis Araþtýrma Raporunda yer alan önlemlerin bir parçasý olarak acil bir suç ve ceza maddesine ihtiyaç olduðunu belirtmiþtir. Bu kapsamda Dünya örneklerini de dikkate alarak 2009 yýlýnda hazýrlayýp her merciiye defalarca ilettiði madde önerisinin yasa maddesi haline getirilmesini talep etmiþtir.   Geçen zaman 2014 yýlýnda yapýlan düzenlemenin etkisizliðini ortaya koymuþtur. Bu deneyimden çýkarýlan sonuç gereði, teklifte yer alan önerinin dünya deneyimleri ile uyumlu, etkili bir düzenleme olmasý beklenirken, önleyicilik içeriðinden yoksun, etkisiz bir düzenlemenin teklif edilmesi, hekimlerin, saðlýkçýlarýn canýnýn, toplumun saðlýðýnýn önemsenmediðini yakýcý bir biçimde ortaya koymaktadýr.

2) Adalete Eriþimi Yasaklanan Hekimlerin/ Diþ Hekimlerinin çalýþma haklarýný Ýhlal Eden 4. Madde:

Teklifin 4. Maddesi OHAL uygulamalarý ile kamu görevinden çýkarýlan/çýkarýlabilecek veya güvenlik soruþturmasý sonucuna göre atanmasý uygun bulunmayan/bulunmayacak tabip ve diþ tabiplerini doðrudan, bütün hekimleri ise dolaylý olarak ilgilendirmektedir;

• Maddede tarif edilen kapsamdaki hekimlerden Devlet Hizmeti Yükümlülüðü bulunanlarýn 600 gün süre ile hiçbir biçimde ve yerde hekimlik yapmalarýna izin verilmeyeceði,
• Bu durumda olup da devlet hizmeti yükümlülüðünü daha önce yerine getirmiþ olan hekimlerin ise ancak ve ancak Sosyal Güvenlik Kurumu ve kamu kurumlarý ile sözleþmesi bulunmayan özel saðlýk kurum ve kuruluþlarýnda ya da muayenehane açarak çalýþabilecekleri,
• Düzenledikleri raporlarýn yargý organlarý ve idare açýsýndan geçerli olmayacaðý

düzenlenmektedir.

Haklarýnda, meslek icrasýnýn yasaklanmasýný gerektiren bir suçtan dolayý mahkemeler tarafýndan  verilmiþ bir ceza  olmayan hekimlerin, mesleklerini icra etme haklarýnýn belirli süreyle tümüyle ortadan kaldýrýlmasý, devamýnda da çok güçleþtirilmesi, hekimlik faaliyetinin ayrýlmaz parçasý olan týbbi rapor düzenlenmesi yetkisinin tümüyle ortadan kaldýrýlmasý aðýr bir biçimde hukuka aykýrý, keyfi ve gayri vicdanidir.

Kimi görevlilerin kiþisel yorumuna dayalý olarak kamu görevinden ihraç edilen ya da güvenlik soruþturmasý olumsuz bulunan/bulunabilecek her hekim teklifteki tehdit ile karþý karþýyadýr.

Kamu görevinden ihraç edilmeyen ya da güvenlik soruþturmasý olumsuz bulunmayan hekimler de bu teklifin tehdit ettiði grup içindedir. Ýki yýldýr yaþandýðý üzere haksýz ve hukuka aykýrý olarak iþsiz býrakýlan hekimler, nitelikli emekleri nedeniyle ucuz iþ gücü olarak gayri resmi çalýþtýrýlma ve emek sömürüsüne maruz býrakýlýrken diðer hekimlerin ücretleri, özlük haklarý da bu durum kullanýlarak aþýndýrýlmaktadýr.

Teklif; Ýnsan olmanýn doðasý gereði düþünme yetisini kullanarak farklý düþünen, mesleðini, bilgisini insan ve  toplum yararýna  kullanmak isteyen her hekimin, bundan hoþnut olmayan yöneticiler tarafýndan çalýþma, maddi ve manevi varlýðýný sürdürme hakkýnýn  ölçüsüz bir biçimde ortadan kaldýrýlmasý sonucuna yönelmiþtir.

Meslek icrasýna engel oluþturacak bir suçtan yargý kararý ile mahkum edilmeyen hekimlerin, çocuklarýnýn, ailelerinin iþsizliðe, açlýða mahkum edilmesi, toplumun onlarýn üreteceði saðlýk hizmetinden yoksun býrakýlmasý anlaþýlamaz, hukuken ve vicdanen kabul edilemez bir durumdur.

3) Þehir Hastanelerini Yapan ve Ýþleten Þirketler Lehine 38, 39 ve 40.Maddeler;

Teklifle þehir hastanesi yapan þirketler yararýna yeni düzenlemeler getirilmesi planlanmýþtýr.Teklifte “hizmet bedeli” tanýmýnda “ve ihtiyari hizmetlerde sözleþmede yer alan miktara baðlý týbbi destek hizmetlerinde ise on yýlý geçmemek üzere” ile yapýlan eklemeyle þirketlere hasta garantisi verilen týbbi hizmetlerde, 10 yýllýk süre garantisi de verilmiþ oluyor. Böylelikle Saðlýk Bakanlýðý’nýn bugüne kadar söylediði “beþ yýlda bir pazar testi yaparak günün koþullarýna göre en uygun þirketlerle çalýþabileceðiz” savýnýn gerçek olmadýðý ortaya konulmaktadýr.

Þehir hastanesini iþleten þirketlerin iþletme dönemindeki teminat miktarýnýn TÜÝK tarafýndan belirlenen Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (YÜFE) oranýnda artýrýlmasýný öngören bir deðiþiklik de teklifte yer almaktadýr. Þehir hastanesini yapan þirketlerin, dövize ve enflasyona endeksli sözleþmelerine iliþkin deðiþiklik yapýlmazken, þirketlerin teminat tutarlarýnda þirketler lehine yapýlan deðiþikliðin gerekçesi teklifte yer almamaktadýr.

Þehir hastanesi yapan þirketlere daha önce inþaat dönemiyle sýnýrlý olmak üzere Harç ve Damga Vergisi muafiyeti tanýnýrken teklifle bu iþletme dönemini de içine alacak þekilde geniþletilmektedir.

Þehir hastanesi yapan þirketlere, yüzde 70 doluluk garantisi, ücretsiz Hazine arazisi, en az 25 yýl boyunca kira garantisi, týbbi hizmetlerde en az 10 yýllýk sözleþme garantisi, kurumlar vergisinde indirim, tam KDV muafiyeti, Kamu Ýhale Kanunundan muafiyet, alacaklarý kredilere türev ürünler dahil tam Hazine garantisi verilmiþtir. Þirketlere saðlanan bu mali kolaylýklar nedeniyle kamunun vergi kaybýnýn ne olduðu, bu tutarla kaç hastane yaptýrýlabileceði Mevzuat Hazýrlama Yönetmeliðine ve 5018 sayýlý Yasaya göre maliyet etki analizi ile birlikte sunulmasý gereken teklifler arasýnda olmasýna karþýn teklifte  bu çalýþmalarý içeren bilgiler yer almamaktadýr.Saðlýk Bakanýnýn makam odasýnýn da yer aldýðý Bilkent’teki binanýn aylýk kira bedeli 2018 yýlý baþýnda 2,5 Milyon TL  olduðu gerçeði karþýsýnda bu bilgilerin topluma verilmesinin gerekliliði açýkça ortadadýr.

4)Meslek Örgütlerinin Ýþlevsiz Kýlýnmasýna iliþkin 11 ve 21. Maddeler:

Tabip ve diþ tabiplerinin kamu görev dýþýnda birden fazla iþyerinde çalýþtýrýlmalarý/çalýþmalarý   halinde; bu tür çalýþmalarýn saðlýk hizmetlerine ve saðlýk hizmet ortamýna etkilerinin odalar tarafýndan deðerlendirilmesine iliþkin kurallarýn kaldýrýlmasý teklif edilmektedir. Bu deðiþiklik önerisinin gerekçesi olarak, hekim ve diþ hekimlerinin çalýþma izinlerinin Bakanlýk tarafýndan verilmesi gösterilmektedir.

6023 sayýlý Türk Tabipleri Birliði Yasasýnýn ve 3224 sayýlý Türk Diþhekimleri Birliði Yasasýnda yer alan bu hükümler; bir yandan halkýn eriþtiði saðlýk hizmetinin niteliðinin korunmasý, diðer yandan hekim ve diþ hekimlerinin sýnýrsýz çalýþtýrýlmalarýnýn önüne geçerek çalýþanlarýn saðlýðýnýn korunmasýný amaçlamaktadýr.

Hekim ve diþhekimlerini, zincir saðlýk kuruluþlarýnda daha çok çalýþtýrmak isteyen iþverenlerin, oda deðerlendirmelerinin kaldýrýlmasý taleplerinin hayata geçirilmesi kamu yararý aykýrýdýr.

Diðer yandan, hekimlerin özel saðlýk kuruluþlarýnda Saðlýk Bakanlýðý tarafýndan düzenlenen çalýþma belgesi verilirken, bu çalýþmanýn hekimin diðer saðlýk kuruluþlarýndaki çalýþmalarýna olan etkisi ve  dolayýsýyla saðlýk hizmetinden yararlanacak hastalara etkisi dikkate alýnmamaktadýr. Üstelik Bakanlýk tarafýndan düzenlenen çalýþma belgesi yeni bir uygulama olmayýp; odalar tarafýndan yapýlan deðerlendirmelerin alternatifi deðildir.

Meslek mensuplarýnýn meslek odasý ile baðýnýn güçlendirilmesi yerine etkisiz kýlýnmasýna dönük olarak yetkilerinin ortadan kaldýrýlmasý yönünde düzenleme teklif edilmesi Anayasa’nýn 2 ve 135. Maddelerine  aykýrýdýr. Anayasa Mahkemesi’nin, bir meslek odasýnýn üyelerine verdiði bir belgeye iliþkin yetkilerinin kaldýrýlmasýyla ilgili yasal düzenlemenin denetiminde belirttiði gibi; "Demokrasi, siyasal mekanizma dýþýnda, ayný zamanda bir yaþam biçimidir. Bir meslek örgütüne üyelik, iþlevsiz olur ve biçimsel üyelikten öteye geçemezse, demokratik bir örgütlenmeden de söz edilemez.” Ýþlevsiz hale getirme, “demokrasiye ve hukuk güvenliðine aykýrý düþer”.

5) Aile Hekimliðine iliþkin 29,30 ve 31. Maddeler;  

Aile hekimliði uygulamalarýný yürütecek aile hekimi ve aile saðlýðý elemanlarýnýn çalýþmalarýnýn 65 yaþ ile sýnýrlandýrýldýðý görülmektedir. 694 sayýlý KHK ile hekimler için yaþ sýnýrý 72 olarak düzenlenmiþken, görevin gerektirdiði niteliðin ne olduðu belirlenmeksizin ve 65 yaþýn üzerindeki hekimlerin bu niteliklerden hangisini taþýmadýðý ortaya konulmaksýzýn, çalýþma hak ve özgürlüðünü kýsýtlayacak biçimde yaþ ayrýmcýlýðýna dayalý bir düzenleme yapýlmýþtýr.

 

Kamu görevlisi olmayanlar yönünden sözleþme ile çalýþtýrýlan personel hakkýnda 4447 sayýlý Ýþsizlik Sigortasý Kanunu hükümlerinin uygulanmayacaðýna dair düzenleme de iþsizliðe karþý korunma hakkýnýn ve Anayasada tanýmlanan kiþinin maddi ve manevi varlýðýný koruma ve geliþtirme hakkýnýn ihlali niteliðindedir.

 

Aile hekimlerinin ferden ya da birlikte personel istihdam edebileceðine ve iþveren olabileceðine dair düzenleme, birinci basamak saðlýk hizmetinin “özelleþtirildiðinin” açýk göstergesi olacaktýr. Bu düzenlemenin, halihazýrda iþveren sicil numarasý verildiði ve aile saðlýðý merkezi giderleri için yapýlan ödemeden personel çalýþtýrabileceklerine dair Yönetmelik hükümlerine yasal dayanak amacýyla getirildiði anlaþýlmaktadýr.

 

Aile hekimlerinin izinlerinin, yýl içinde kullanýlmasý zorunluluðu kullanýlamayan izin haklarýnýn düþmesine yol açacaktýr. Devlet memurlarýnda korunan bu hakkýn aile hekimlerine tanýnmamasýnýn hukuken kabul edilebilir bir yaný yoktur.

 

Kongre izninin Yasada açýkça belirtilmesi yerinde olmakla birlikte, Devlet Memurlarý Kanununda  10 gün olarak belirlenen ve ihtiyaç halinde bir 10 gün daha verilebileceði düzenlenen mazeret izni süresinin aile hekimleri için 5 gün olarak belirlenmesinin haklý gerekçesi yoktur.

 

Son olarak aile hekimlerinin deðiþtirilebileceðine dair yapýlacak düzenlemeye, toplum saðlýðýný tehdit eden unsurlarýn tespit edilebilmesi bakýmýndan bölge esasý dikkate alýnarak deðiþiklik yapýlabileceðinin belirtilmesinde de yarar olduðu deðerlendirilmektedir.

 

6) Saðlýk Bilimleri Üniversitesi Mütevelli Heyeti ve Birlikte Kullanýma iliþkin 20 ve 23. Maddeler:

Teklifin 20. Maddesi ile Saðlýk Bilimleri Üniversitesinin mütevelli heyeti bileþimine ve yetkilerine  iliþkin düzenleme  yapýlmaktadýr. Teklifte mütevelli heyetin Rektör, Saðlýk Bakaný Yardýmcýsý, Saðlýk Bakanýnýn seçtiði bir üye, Türkiye Saðlýk Enstitüleri Baþkanlýðý Yönetim Kurulu tarafýndan belirlenen bir üye ve Yükseköðretim Kurulu tarafýndan belirlenen bir üye olmak üzere beþ kiþiden oluþmasý tasarlanmýþtýr.

 Anayasa Mahkemesi tarafýndan “Mütevelli Heyeti kanalýyla merkezi idareye, üniversite üzerinde denetim ve gözetim yetkisini aþan nitelikte bir yetki tanýnmasý Anayasa’nýn 130. maddesiyle güvence altýna alýnan bilimsel özerklik ilkesiyle baðdaþmamaktadýr” gerekçesi ile verilen iptal kararý üzerine bu düzenlemenin teklif edildiði anlaþýlmaktadýr. ‘Esas 2015/61 ,Karar  2016/172 Karar tarihi  2.11.2016 R.G. Tarih-Sayý  :9.12.2016-29913)

Ancak teklif, Anayasa Mahkemesi tarafýndan Anayasaya aykýrý bulunan düzenleme ile ayný öze sahiptir. Ýptal edilen yasa hükmünde,  Saðlýk Bilimleri Üniversitesi Mütevelli Heyetinin; Saðlýk Bakanlýðý Müsteþarý, Rektör, Saðlýk Bakanýnýn seçeceði iki üye ile YÖK tarafýndan seçilen profesör unvanýna sahip bir üye olmak üzere toplam beþ üyeden oluþacaðý düzenlenmiþti. Teklif Anayasa Mahkemesi kararý ile saptanan Anayasa aykýrýlýðý sürdürmektedir.

Teklifin 21. Maddesinde ise 3359 sayýlý Saðlýk Hizmetleri Temel Kanunun ek 9. Maddesine yeni bir fýkra eklenmesi teklif edilmektedir. Buna göre  Türkiye Kamu Hastaneleri  Kurumuna baðlý hastaneler birden fazla üniversite týp ve diþ hekimliði fakültesi ile birlikte kullaným protokolü imzalayabilecektir. Hastane baþhekimi öðretim elemanlarý ve diðer üniversite personeli ile  en fazla üç yýl süre ile sözleþme imzalayabilecek, süresi biten sözleþmeler eðer feshedilmemiþse birer yýllýk süre ile uzatýlacaktýr.  Sözleþmelerde, “performans hedefleri”, mezuniyet öncesi ve mezuniyet sonrasý týp eðitimi ile bilimsel çalýþmalara iliþkin yetki ve sorumluluklar düzenlenecektir.

Teklif edilen düzenleme; Anayasanýn 130. Maddesi uyarýnca öðretim üyelerinin her türlü özlük hakkýnýn, yetki ve sorumluluklarýnýn Kanun ile düzenleneceði kuralýna aykýrýdýr. Yaný sýra  öðretim üyelerinin iþlevlerini yerine getirilebilmesinin zeminini tarif eden akademik kurullarýn oluþumu, kurullara ve iþleyiþe katýlýma dair 2547 sayýlý Yükseköðretim Kanununda yer alan kurallarýn bütünüyle örtülü bir biçimde ortadan kaldýrýlmasý sonucunu doðurmaktadýr.  Birlikte kullanýmýn olduðu týp ve diþ hekimliði fakültelerinde sözleþmesi fesh edilen öðretim üyesinin haklarýnýn ne olacaðýna dair bir düzenleme de bulunmamaktadýr. Öðretim üyelerinin, öðretim elemanlarýnýn üniversite personelinin iþ güvencesinin, akademik çalýþma ortamýnýn ve týp ve týpta uzmanlýk eðitiminin tahrip edildiði bir teklif söz konusudur.

7) Döner Sermayeye iliþkin 14 ve 15. Maddeler Yönünden;

 Saðlýk Bakanlýðý merkez ve taþra teþkilatýna tahsis edilen döner sermaye miktarý toplam 10 Milyar olarak belirlenmektedir 

Kanun Hükmünde Kararname ile döner sermaye harcamalarýnýn takibinin il saðlýk müdürlükleri bünyesine Maliye Bakanlýðý yetkilisinin atanmasý yolu ile yapýlmasý uygulamasýndan vazgeçilmekte, muhasebe takibinin Saðlýk Bakanlýðý tarafýndan yürütüleceði düzenlenmektedir.  

 

Saðlýk Bakanlýðýnýn gölge bütçesi haline gelen, muhasebe kayýtlarýnýn yanlýþ tutulduðu, harcamalarýn yasaya aykýrý yapýldýðý Sayýþtay raporlarýyla belgelenen döner sermaye harcamalarýnda denetim ve açýklýk saðlanmamakta ve Saðlýk Bakanlýðý tek yetkili hale getirilmektedir.

 

Yaný sýra, açýklýðýn kamuoyu denetiminin olmadýðý bir ortamda, Kamu-Özel ortaklýðý adý altýnda þirketlere, yöneticilere yapýlan ödemeler ile  döner sermaye havuzundan çalýþanlara yapýlmasý gereken ödemelerde gün geçtikte azaltýlýp sonlandýrýlmaktadýr.

 

---