Safra Kesesi sorunlarýnda Tedavi Ýhmal Edilmemeli!

Özel Gaziantep Sevgi Hastanesi Genel Cerrahi Uzmaný Op.Dr.Ethem Zobacý; "Safra kesesi sorunlarýnda hastalarda genel olarak þiþkinlik, hazýmsýzlýk, bulantý gibi dispeptik yakýnmalarý olur ve sað üst tarafta karýn aðrýsý olur. Bu saðlýk sorunlarýný yaþayanlarýn mutlaka genel cerrahi uzmanýndan destek alarak tedavisini geciktirmemelidir" dedi.

 

Özel Gaziantep Sevgi Hastanesi Genel Cerrahi Uzmaný  Op.Dr.Ethem Zobacý; Safra kesesi taþý,iltihabý ve tedavisi hakkýnda okuyuculara önemli bilgiler paylaþtý.

 

SAFRA KESESÝ

Safra kesesi karaciðerin alt kýsmýnda bulunan, karaciðerden salgýlanan safranýn toplandýðý yerdir. Karaciðer günlük 500-1500 ml kadar safra salgýlar. Salgýlanan safranýn bir kýsmý safra kesesinde depolanýr  ve konsantre hale getirilir. Sindirim esnasýnda safra kesesi kasýlarak içindeki safrayý baðýrsaða boþaltýr. Bu þekilde yaðlý gýdalarýn emilimi gerçekleþir. 

SAFRA KESESÝ TAÞI NEDÝR?

Karýn bölgesinde karaciðerin hemen altýnda bulunan safra kesesi küçük armut þeklinde bir organdýr. Karaciðer tarafýndan üretilen safrayý depolayan safra kesesinde çeþitli nedenlerle taþ oluþabilmektedir.  

SAFRA TAÞI NEDEN OLUÞUR?

Genetik, aþýrý kilo, safra kesesi ile ilgili sorunlar, beslenme þekli nedeniyle oluþabilir. Vücudun safraya ihtiyacý vardýr, ancak içinde çok fazla kolesterol varsa, bu safra kesesi taþlarýna yol açabilir. Safra kesesi doðru þekilde boþalmadýðýnda da safra kesesinde taþ oluþabilir.Obezite en büyük risk faktörlerinden biridir. Obezite, kolesterol seviyesini yükseltebilir ve ayrýca safra kesesinin tamamen boþaltýlmasýný zorlaþtýrabilir. Doðum kontrol haplarý, menopoz semptomlarý için hormon replasman tedavisi veya hamilelik ve ekstra östrojen sorunu kolesterolü artýrabilir ve safra kesesinin boþaltýlmasýný zorlaþtýrabilir. Diyabet hastalýðýna sahip kiþilerde safra kesesi taþlarý için risk faktörü olan daha yüksek seviyelerde trigliserit (bir çeþit kan yaðý) vardýr. Kolesterol ilacý kullanmak,safradaki kolesterol miktarýný artýrýr ve bu da kolesterol taþlarýnýn oluþma riskini artýrabilir. Çok çabuk kilo vermek, karaciðerin safra taþlarýna neden olabilecek ekstra kolesterol yapmasýna neden olur. Genetik unsurlar da safra kesesi taþý hastalýðýna yol açabilir.Pigment taþlarý, siroz (karaciðer hastalýðý) veya orak hücre anemisi gibi kan hastalýklarý gibi bazý týbbi durumlarý olan kiþilerde safra kesesi taþlarý daha sýk görülmektedir.

SAFRA KESESÝ ÝLTÝHABI

Herhangi bir neden sonucunda safra kesesinin iltihaplanmasý, akut kolesistit olarak adlandýrýlýr. Safra kesesinin akut iltihabýnýn söz konusu olduðu hastalarda buna en sýk neden olan faktör safra kesesi taþlarýdýr. Fakat safra kesesinde taþ olmayan hastalarda da iltihaplanma söz konusu olabilir.Akut kolesistit, genellikle ani baþlayan karýn aðrýlarý ile kendini gösterse de, bu semptomlarýn görüldüðü farklý hastalýklar da bulunduðundan detaylý muayene ve ultrason görüntülemesi oldukça önemlidir. Herhangi bir tetikleyici neden dolayýsýyla veya nedensiz yere ortaya çýkabilen akut kolesistit, tedavi edilmemesi durumunda ölüme kadar varabilen ciddi komplikasyonlar ortaya çýkabilmektedir. Bu nedenle safra kesesi iltihabý belirtileri yaþayan hastalarýn bir an önce saðlýk kuruluþlarýna baþvurarak muayeneden geçmesi gerekir. 

SAFRA KESESÝ TAÞLARI NEDEN SAFRA KESESÝ ÝLTÝHABINA NEDEN OLUR?

Akut kolesistitin en sýk karþýlaþýlan nedeni kolelitiazis olarak adlandýrýlan safra taþlarýdýr. Safra kesesinde taþ oluþumu ülkemizde ve dünyada oldukça yaygýn olarak görülen bir saðlýk sorunudur. Safra kesesinde oluþan taþlar kanallarý týkadýðýnda ve safra akýmýný engellediðinde akut kolesistitin ortaya çýkma olasýlýðý çok yüksektir.

SAFRA KESESÝ ÝLTÝHABI BELÝRTÝLERÝ

Kolesistit olgularýnýn çok büyük bir kýsmý safra kesesinde taþ oluþumunun bir komplikasyonu olarak gerçekleþir. Safra kesesinde oluþan taþlar safra kanallarýný týkayarak kesede iltihaplanmaya neden olur. Taþýn kanallarý týkamasý sonucunda oluþan safra stazý (safra akýmýnýn durmasý), inflamatuvar enzimlerin salýnýmýný tetikleyerek akut iltihaplanmaya sebebiyet verir. Akut kolesistit vakalarýnýn 5-10'luk kýsmý ise safra taþlarý olmadan iltihaplanmanýn görüldüðü akut akalküloz kolesistit olarak geliþir. Her iki durumda da vakit kaybedilmeden tedavi süreci baþlatýlmalýdýr.Akut kolesistitte en yaygýn belirti, ani olarak baþlayan ve birkaç saat süren þiddetli karýn aðrýsýdýr. Bu aðrý genellikle karnýn üst sað kýsmýnda görülür fakat sað omuza veya sýrta doðru da yayýlabilir. Akut kolesistitten kaynaklý olarak karýnda hissedilen aðrý genellikle keskin bir aðrý veya donuk kramplar þeklinde tarif edilir. Çoðu kiþide aðrý dayanýlmaz olduðundan acil servislere baþvurma gerekliliði hissedilir. Aðrýya ek olarak akut kolesistitte görülen bazý diðer belirtiler þunlardýr:
     

       Kil benzeri açýk renkli dýþký
       Mide bulantýsý ve kusma
       Yüksek ateþ
       Ciltte ve gözlerin beyaz kýsmýnda sararma (sarýlýk)
       Yemeklerden sonra artan aðrýlar
       Üþüme ve titreme
       Karýnda þiþlik

Yukarýdaki belirtileri yaþayan bireylerde akut kolesistitin söz konusu olma ihtimali yüksektir. Bu nedenle bu belirtilerden bir veya birkaçýný yaþayan hastalarýn vakit kaybetmeden acil servislere baþvurmasý gerekmektedir. Kolesistitin uzun süre devam etmesi veya iltihaptan dolayý tekrarlayan belirtilere neden olmasý kronik kolesistite dönüþmesi anlamýna gelir.

SAFRA KESESÝ ÝLTÝHABI TANISI

Akut kolesistit yaþayan bireylerin ilk baþvuru yeri genellikle acil servislerdir. Ani ve þiddetli karýn aðrýlarýna neden olmasý bunun birincil nedenidir. Fakat akut kolesistit belirtileri birçok farklý hastalýkla benzer nitelikler taþýdýðýndan hastalýðýn teþhisi için birtakým taný testleri uygulanmalýdýr. Saðlýk kuruluþlarýna baþvuran hastalardan öncelikle detaylý týbbi öykü alýnýr. Aðrýnýn ne zaman baþladýðý, þiddetinin nasýl olduðu, ne þekilde hissedildiði gibi bilgilere ek olarak kiþide bulunan hastalýklar, kullanýlan ilaçlar gibi birtakým bilgiler de alýnýr. Ardýndan genellikle fiziksel muayene yapýlýr. Hekim tarafýndan yapýlan bu muayene ile karnýn belirli bölgelerine baský yapýlarak aðrýya neden olan sorunlu bölge tespit edilmeye çalýþýlýr, ayrýca karýnda þiþlik olup olmadýðý da kontrol edilir. Özellikle apandisit gibi þiddetli karýn aðrýlarýna neden olabilen diðer hastalýklarýn ayýrt edilmesi için fiziksel muayenenin önemli bir yeri vardýr. Fakat kesin teþhis için týbbi görüntüleme tekniklerine baþvurulmasý gerekir. Bunun için en sýk uygulanan yöntem batýn ultrasonografisidir. Karýn ultrasonlarýnda karýn boþluðu içerisinde yer alan organlarýn görüntülenebilmesi için ses dalgalarýndan yararlanýlýr. Yine acil serviste yapýlan kan tetkikleri de tanýya yardýmcý olmaktadýr.

SAFRA KESESÝ ÝLTÝHABI TEDAVÝSÝ

Akut kolesistit hastalarý genellikle teþhisin ardýndan hastaneye yatýrýlýr ve gözlem altýnda tutulur. Safra kesesi sindirim sisteminin bir parçasý olduðundan aðýzdan beslenmenin kesilmesi safra kesesinin dinlenmesine yardýmcý olacaktýr. Bu nedenle hastalarda yatýþ sürecinde intravenöz (damar yoluyla) olarak sývý ve besin gereksinimi karþýlanýr. Yaþanan karýn aðrýlarýnýn azaltýlabilmesi ve enfeksiyonla mücadele amacýyla aðrý kesici ilaçlar ile antibiyotik uygulamalarý genellikle önerilir. Kolesistitin tekrar etmesi halinde hekimler tarafýndan genellikle cerrahi operasyon yardýmýyla safra kesesinin alýnmasý önerilir. Günümüzde geliþen týbbi teknolojilerle birlikte bu operasyonlar, uygun hastalarda laparoskopik olarak (kapalý yöntemle) uygulanýr. Fakat bazý hastalarda safra kesesinin durumu ve hastanýn anatomik yapýsýna baðlý olarak açýk operasyonlarýn da yapýlmasý gerekebilir. Safra kesesinin alýnmasý ameliyatý kolesistektomi olarak adlandýrýlýr.  Ýnsanlarda safra kesesi olmadan da besinler normal þekilde sindirilebilir. Safra kesesi alýnmýþ olan hastalarda safra ince baðýrsaða doðrudan ulaþýr. Fakat vücudun buna alýþabilmesi açýsýndan 2-3 ay boyunca az yaðlý bir beslenme programýnýn uygulanmasý gerekmektedir. Ardýndan ek hastalýklarý olmayan bireylerde normal beslenme düzenine geçilebilir.Tedavi sürecine ek olarak akut kolesistitten korunmaya karþý da birtakým önlemler alýnabilir. Fazla kilolu olmak ve obezite akut kolesistit konusunda bir risk faktörüdür. Bu nedenle kilolu bireylerin ideal kilosuna ulaþmasý, saðlýklý ve dengeli bir beslenme programý uygulamasý hem akut hem de kronik kolesistit geliþme riskini önemli ölçüde azaltýr. Hýzlý kilo kayýplarý da safra kesesi hastalýklarýný tetikleyebildiðinden zayýflama süreci bir diyetisyen gözetiminde kiþiye özel hazýrlanmýþ beslenme programlarý ile bilinçli olarak sürdürülmelidir. Ayný zamanda yüksek kolesterol deðerlerine sahip olan bireylerde diyet ve hekim tarafýndan önerilmesi halinde kolesterol düþürücü ilaçlarýn kullanýmý ile kolesistit geliþme ihtimali azaltýlabilir.

---