PERÝFERÝK ARTER HASTALIÐI (PAH)

Soru: PERÝFERÝK ARTER HASTALIÐI (PAH) NEDÝR VE RÝSK FAKTÖRLERÝ NELERDÝR?

 

Periferik Arter Hastalýðý (PAH), progresif (ilerleyici) ateroskleroz (damar kireçlenmesi ya da sertleþmesi) nedeniyle alt ekstremitelere (bacaklar) kan taþýyan atardamarlarda (arterlerde) daralma (stenoz) veya týkanma (oklüzyon) ile sonuçlanan, ölümcül komplikasyonlar (Bir hastalýðýn gidiþi sýrasýnda, hastalýða eklenen ve hastalýðý aðýrlaþtýran tablo) ve hatta ölümle sonuçlanan ciddi bir ‘’damar’’ hastalýðýdýr. Ýnsan ömründe beklenen yaþam süresi artýþýyla iliþkili olarak sýklýðý giderek artan bu hastalýðýn, gezegenimizde (Dünya) 30 (otuz) milyondan fazla insaný etkilediði düþünülmektedir. Yurdumuzda Ege Bölgesi’nde yapýlan bir çalýþmada[1] genel nüfusta bu hastalýðýn prevalansý %19.7 olarak bulunmuþtur. Yani kabaca her beþ yetiþkin bireyden biri (1/5 oranýnda) günün birinde bu hastalýða yakalanma riski taþýmaktadýr! Altmýþbeþ (65) yaþýna kadar risk faktörü olan kiþiler, olmayanlara göre 2.4 kat, Altmýþbeþ (65) yaþýndan sonra 4 kattan daha fazla sýklýkta PAH’a yakalanma riskine sahiptirler. Erkeklerde PAH prevalansý %25.8, kadýnlarda %17.2’dir. Yani erkekler kadýnlara oranla daha çok risk altýndadýr. 

 

Peki PAH için tanýmlanmýþ risk faktörleri nelerdir? Erkek cinsiyet, ileri yaþ (özellikle 65 yaþ ve üstü), sigara veya tütün kullanýmý, hiperlipidemi (kanda yað seviyesi yüksekliði), hipertansiyon (yüksek tansiyon), diyabetes mellitus (þeker hastalýðý) ve Metabolik sendrom (SENDROM X) PAH risk faktörleridir.  TÜRKÝYE ENDOKRÝNOLOJÝ VE METABOLÝZMA DERNEÐÝ METABOLÝK SENDROM ÇALIÞMA GRUBU’nun 2009’da yayýnlanan METABOLÝK SENDROM KILAVUZU’nda[2]; Metabolik sendrom, insülin direnciyle baþlayan abdominal obezite (göbek çevresi yaðlanmasý), glukoz intoleransý (Halk arasýnda gizli þeker olarak bilinen bu taným, bireyin kan þekerinin normal kan þekeri ile diabetik kan þekeri arasýndaki deðerlerde bulunduðunda kullanýlan bir deðerlendirmedir) veya diabetes mellitus, dislipidemi, hipertansiyon ve koroner arter hastalýðý (KAH) gibi sistemik bozukluklarýn birbirine eklendiði ölümcül bir endokrinopatidir. Metabolik sendrom ayrýca insülin direnci sendromu, sendrom X, polimetabolik sendrom, ölümcül dörtlü ve uygarlýk sendromu gibi farklý terimlerle de tanýmlanmaktadýr.

 

Ülkemizde Batý Avrupa ülkeleri ile karþýlaþtýrýldýðýnda, total kolesterol (kan yaðlarý olan LDL, HDL ve VLDL deðerlerinin matematiksel toplamýdýr)düzeyleri düþük olmakla birlikte, sigara/tütün kullanýmýnýn yaygýnlaþmasý, son yýllarda giderek artan aþýrý kilo (obezite) sorunu, þeker hastalýðý ve yüksek tansiyon sýklýðýnda artýþ olmasý önemli sorunlar olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Türkiye’nin genç nüfusa sahip olmasýna raðmen, yukarýda bahsettiðimiz nedenlerden dolayý aterosklerotik damar hastalýðýnýn (PAH) yaygýnlaþmasý ve bu hastalýða baðlý ölümcül komplikasyonlar (yürümekle oluþan veya istirahat bacak aðrýsý, ayaklarda ve bacaklarda iyileþmeyen yaralar, ayak ya da bacak kaybý, hatta hastanýn hayatýný kaybetmesi gibi) giderek artan oranlarda karþýmýza çýkmaktadýr. Bu nedenle, bu hastalýða karþý uyanýk olmamýz ve tanýda/tedavide hýzlý hareket etmemiz çok önemlidir. PAH asemptomatik (belirti ve bulgularýnýn olmamasý) olabileceði gibi atipik (sýra dýþý) semptomlarla (belirtiler) da seyredebilir. Bu yüzden bu hastalýðýn tanýsýnda atlama ya da gecikme olabilir. Yazýmý bir soruyla bitirmek istiyorum. Arterlerimiz mi yaþlýdýr yoksa biz mi daha yaþlýyýz? Cevap: Her insan arterleri kadar yaþlýdýr.

 

1. Özalp Karabay, Mustafa Karaçelik, Levent Yýlýk, Nil Tekin, Ahmet Birtan Ýriz, Senem Kumdereli6, Ali Gürbüz, Tanzer Çalkavur.  Ýskemik periferik arter hastalýðý: Bir tarama çalýþmasý. Türk Göðüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi. 2012 July;20(3):450-457.

2. TÜRKÝYE ENDOKRÝNOLOJÝ VE METABOLÝZMA DERNEÐÝ METABOLÝK SENDROM ÇALIÞMA GRUBU. METABOLÝK SENDROM KILAVUZU 2009.

---