KAROTÝS ARTER HASTALIÐI (KAH) VE ÝNME

Özel Gaziantep Sevgi Hastanesi Doktorlarýndan Kalp ve Damar Cerrahi Uzmaný Opr. Dr.Ýhsan ALUR  

KAROTÝS ARTER HASTALIÐI (KAH) VE ÝNME hakkýnda  okuyucularýmýzý bilgilendirdi.

 

Karotis arter nedir?

Boynumuzun sað ve sol tarafnda bulunan ve kalpten beynimize oksijenleþmiþ kan taþýyan atar damarlara (arter) karotis arter (Türkçe adý ile ‘þah damarý’) adý verilir. Karotis arter internal (iç) ve eksternal(dýþ) olmak üzere iki dala ayrýlýr. Eksternal dal; yüz, boyun bölgesi ve saçlý deriyi kanlandýrýr. Sað ve sol internal (iç) karotis arterler ise beyine oksijenlenmiþ kaný taþýyan dört ana damardan ikisini oluþtur. Diðer iki damar ise kollara giden sað vesol subklavian arterlerin dalý olan    ‘vertebral arterler’dir. Ýþte KAH, bu damarlarýn (karotis arter) iç kýsmýnda  (intima) plak adý verilen oksitlenmiþ yað ve kalsiyum birikiminin neden olduðu daralma (stenoz) veya týkanmasý( oklüzyon) sonucu oluþan bir hastalýktýr (bakýnýz þekil 1).

 

Arterlerin iç kýsmýnda plak oluþumuna týp dilinde ‘ateroskleroz’ (damar kireçlenmesi) denir. Plak oluþumu zamanla arterlerde sertliðe ve daralmaya neden olur(bakýnýz þekil 2a). Bunun sonucunda oksijenden zengin kan beyine veya vücuttaki diðer organlara ulaþamaz. Bu duruma týp   dilinde iskemi (bir organa kan gitmemesi) denir. Örneðin koroner arterlerde (kalbi besleyen damarlar) plak geliþirse kalp krizine, karotis arterlerde plak geliþirse inmeye (felç)  neden olabilir. Karotis arterlerin içinde plaktan baþka pýhtý da oluþabilir veya damar duvarýnda çatlama ve yýrtýlma meydana gelebilir.Ve bu bölgeye (plak) trombosit adý verilen pýhtýlaþmayý saðlayan kan hücrelerinin yapýþmasýna ve karotis arterlerin kýsmen ya da tamamen týkanmasýyla sonuçlanabilir (bakýnýz þekil 2b). Ayrýca  bu plaktan kopan kireç parçalarý veya kan pýhtýlarý (trombüs) kan yoluyla beynin daha uzak bölgelerdeki küçük damarlarý týkayabilir ve inmeye yol açabilir. KAH ileri derecede daralma ya da týkanma ortaya çýkana kadar belirti vermeyebilir. Hatta bazý hastalarda inme hastalýðýn ilk bulgusu olabilir.

 

Ýnme, vücudun bir bölümünde devinim ve duyumun (canlýlýðýn) yok olmasý olarak tanýmlanýlýr. Ve genellikle beyin için kullanýlýr. Ýnme dünyada kalp hastalýðý ve kanserden sonra üçüncü en önemli ölüm nedenidir. Ýnmenin en önemli nedeni ise KAH’na baðlý iskemik inmedir. Ýnmenin diðer önemli bir nedeni kalp kaynaklý beyin damarlarýna pýhtý atmasý veya beyin kanamasýna baðlý hemorajik (kanlý) inmedir. KAH’nýn oluþumna katkýda bulunan risk faktörleri baþlýca iki gruba ayrýlýr: 

 

1- Deðiþtirilebilir risk faktörleri 

2- Deðiþtirilemez risk faktörleri.

Deðiþtirilebilir risk faktörleri: Tütün ve tütün ürünleri kullanýmý , kanda yüksek miktarda yað (trigliserit) ve kolesterol düzeyleri, yüksek kan basýncý (hiper tansiyon), insülin direnci veya diyabete baðlý yüksek kan þekeri düzeyi.

 

Ýnsülin direnci: Vücudun kendi ürettiði insülini uygun bir þekilde kullanamamasýdýr. Ýnsülin kandaki þekerin  kullanýlacaðý hücrelere taþýnmasýný saðlayan bir hormondur. Ýnsülin direnci diyabete  (þeker hastalýðý) yol açabilir.

 

Diyabet: Bu hastalýkta kanda þeker düzeyi yüksek seyreder çünkü vücut ya yeterince insülin üretemez. Ya da üretilen insülin hücreler  tarafýndan uygun þekilde kullanýlamaz. 

 

Deðiþtirilemeyen risk faktörleri : Ýleri yaþ, erkek cinsiyet , doðuþtan pýhtýlaþma bozukluklarý, bazý romatolojik hastalýklar.

 

Ýleri Yaþ : Yaþlanmayla birlikte KAH riski artmaktadýr. 50-59 yaþ arasý yetiþkinlerde %1 kadarýnda karotis arterlerde ciddi plak oluþumu görülürken bu oran 80-89 yaþ grubunda %10’lara varmaktadýr. 75 yaþ altýnda erkeklerde daha sýklýkla KAH görülmesine karþýn, 75 yaþ sonrasýnda kadýnlarda görülme sýklýðý daha fazladýr.

KAH’da görülen semptomlar: vüdun bir yarýsýnda bazen yüz bölgesinide içine alan çeþitli derecelerde güç kaybý ve/veya his kaybý , konuþma ve anlama güçlüðü, bir ya da her iki gözde ani görme kaybý veya görme keskinliðinde azalma, baþ dönmesi/denge bozukluðu, sebebi bulunamayan ani baþlayan þiddetli baþ aðrýsý. Bazen çok kýsa süreli olabilen bu semptomlar ileride oluþabilecek aðýr bir inmenin iþareti olabileceðinden mutlaka bir saðlýk kuruluþuna baþ vurulmalýdýr. 

 

KAH’ýn tanýsý, hastanýn kliniði, semptom ve bulgularý ile baþlar genellikle renkli dopler ultasonla taný konulur. Eðer operasyon veya endovasküler bir giriþim planlanýrsa konvansiyonel veya bilgisayarlý tomografi anjiyografi görüntüleme  yapýlýr. Karotis darlýðýna sebep olan lezyonun yeri, uzunluðu, karakteri belirlenir. Ve hastaya en uygun giriþim yapýlýr.

 

Bu kadar ciddi sonuçlarý olan bu hastalýðýn erken tanýsý ve müdahalesi çok önemlidir. Tedavi edilmediði takdirde hastanýn ölümüne, felç kalmasýna, iþ ve sosyal hayatýnýn olumsuz etkilenmesine neden olacaðý için bu konuda toplumun farkýndalýðýnýn arttýrýlmasý gerekmektedir. Hekimlere düþen rol ise bu hastalýk için risk faktörü taþýyan hastalarý detaylý incelemek muayene etmek ve gerekli tetkikleri doðru zamanada ve doðru þekilde yapýp tanýyý koymaktýr.

 

HABER : Kemal KÖKTEN

---

•